SALTANAT KAYIKLARI

Osmanlı Devleti döneminde padişahların ve saray mensuplarının, Boğaziçi ve Haliç gezilerinde bindikleri teknelere Saltanat Kayıkları denir. Üç kıtaya hükmeden Osmanlı Devletinin, kudret, güç ve ihtişamını simgeleyen kayıkların boyları genellikle 15-32 metre arasında değişir. Bütün gövdeleri süslemelerle kaplı olup, bunlar baş ve kıç tarafında en gösterişli hallerini alır. Saltanat kayıklarının kürek sayıları, kayığın bizzat padişaha mı, yoksa saraya mı, ait olduğu konusunda fikir verir. Baş ve kıç şekillerindeki bitkisel bezemeler o kayığın hareme, silah, arma ve kalkanlar ise padişaha ait olduğunu gösterir.
Saltanat Kayıkları Osmanlı Padişahlarının ve yakınlarının yakın mesafelerde gezi amaçlı kullandıkları kayıklardır. Saltanat kayıkları devletin ve saltanatın ihtişamını, gücünü simgeleyecek şekilde yapılmış ve süslenmiştir. Hemen hemen hepsinin baş kısmında bulunan kuş figürleri saltanatın gücünü temsil etmektedir. Köşklü ve köşksüz olmak üzere iki çeşit saltanat kayığı bulunmaktadır. Ortalama 15 – 32 metre uzunluğunda 1,5 – 3 metre genişliğinde olan Saltanat kayıklarının en göz alıcı kısımları, saltanatı temsil eden hükümdarın ve yakınlarının oturmaları için yapılmış köşkleridir.
Yakın kıyılarda pazara taze meyve sebze götürmekten, bir ülkenin elçisini saraya çıkarmaya, ya da bir aşığı sevgilisine ulaştırmaya kadar hızla yapılması gereken işlerin ulaşım araçları olan kayıkların en güzelleri, Saltanat Kayıklarıdır.
Saltanat Kayıkları, sadece padişahın değil, ailesininde kullanımına açıktı; boyutları ve tezyinatı ile adeta İmparatorluğun hasmetiti temsil ederdi. Kayıkların en gösterişli bölümü, kıç tarafında yer alan, padişah ve ailesinin oturduğu yarı kapalı köşk kısmıydı. Bu köşkler Fildişi, Sedef, Bağa, Abanoz Ağacı gibi doğal malzemeler kullanılarak yapılan ve süsleme sanatının özelliklerini yansıtan minyatür birer saray gibiydiler. Sütunları, fenerleri som gümüşten olur, tepelerinde ve köşklerinde altın topuzlar ve alemler olurdu. Köşkün iç kısmında değerli taşlar ve küçük mücevherler yerleştirilirdi.
Söz konusu saltanat kayıkları İstanbul Beşiktaş Deniz Müzesinde sergilenmektedir.
2009.04
7 Çifte Saltanat Kayığı
Sultan Abdülmecit’e ait olan kayık 24,5 metre uzunluğunda 1,70 metre genişliğindedir. Armuz kaplama ve kemane baş formundadır. Dış bordürleri yağlıboya çiçek motifleri, iç bordürü ve oturakları, sedefli marketöri ile süslüdür. Baş kasara üzerinde gümüşten yapılmış kanatları açık bir kuş figürü ve önünde altın varaklı alem bulunur. Baş - kıç tarafları arma oymalı ve som yaldızlıdır. Alt kısmı koyu krem rengi yağlıboyadır.
13 Çifte Köşklü Saltanat Kayığı
1864 yılında inşa edilen kayık Armuz kaplamalı olup kanca baş formundadır.
30.70 metre uzunluğunda 2,37 metre genişliğinde olan kayık sultan Abdülaziz’in haremine aittir. Dış bordürleri kabartma ve kalemişi bezemelidir. Baş ve kıç figürleri altın varaklı, kabartma akantus yapraklıdır. Baş kasara üzerinde kartal figürü bulunmaktadır.
2010.14
10 Çifte Köşklü Saltanat Kayığı
Sultan 5.Mehmet Reşat devrine ait olan kayık armuz kaplama ve dikbaş formunda olup 16,30 metre uzunluğunda 2,40 metre genişliğindedir. Dış bordürü yüksek kabartma ve istiridye, iç bordürü marketöri ayyıldız dizileriyle süslüdür. Köşk oval bir kubbeyle örtülüdür, Köşk tavanında yer alan kalem işlerinde, köşk sütuncelerinde, kayığın gövde bordürlerinde ve kıç armasında altın yaldız kullanılmıştır. Kaylığın baş tarafında altın yaldızlı hilal motifi bulunmaktadır. Kıç kısmında Sultan Reşat’ın tuğrası, köşk kısmının tepesinde ise Sultan Reşat’a ait alem vardır. Kayığın 20 adet küreği mevcut olup bu küreklerin uç kısımlarındayaldızla yapılmış hilal motifi bulunmaktadır.
10 Çifte Saltanat Kayığı
Armuz kaplama ve dikbaş formunda olan kayık 18,34 metre uzunluğunda 2,45 metre genişliğindedir. Tersane-i Amire’de yapılmış olup, Sultan Reşat’ın “Kılıç Alayı” sırasında bindiği kayıktır. Dış bordürü yüksek kabartma bitkisel kıvrımlıdır. Baş kısmında kanatları açık ağzında inci taşıyan kuş figürü ve kıç aynalıkta ise tuğra bulunur.
2011.22
7 Çifte Saltanat Kayığı
1850 yılında inşa edilmiştir. Sultan Abdülmecit devrinde yapılmış, daha sonra onarılarak II. Abdülhamit tarafından da kullanılmıştır. Armuz kaplama ve kemanebaş formunda olup 24 metre uzunluğunda 1,75 metre genişliğindedir. Dış bordürü yağlıboya çiçek motifleri, iç bordürü ve oturakları sadefli marketöri ile süslüdür. Baş kasara üzerinde gümüşten yapılmış kanatları açık bir kuş figürü ve önünde altın varaklı alem bulunur.
13 Çift Köşklü Saltanat Kayığı
Sultan Abdülmecit devrine ait olan kayık, armuz kaplama ve kemanebaş formunda olup 32 metre uzunluğunda 2,40 metre genişliğindedir. Dış bordürü altın varaklı kabartma, kıvrımlar ve kalemişi kengeaar yapraklarından oluşmaktadır. Baş ve kıç figürlerinde saltanat armaları, silah motifleri, baş kasara üzerinde kanatları açık kartal figürü, kıç tarafta dört sütunce üzeriinde yükselen köşk bulunmaktadır. Baldeken şeklinde tasarlanmış olan köşkün saçak kısımlarında dört yönde saltanat armaları yer almaktadır.

Pullarda yer alan Saltanat Kayıkları İstanbul Deniz Müzesinde sergilenmektedir.